Trong văn hóa Việt Nam, đặc biệt là trong dịp Tết Nguyên Đán, hoa mai được chọn để thờ cúng và trang trí vì ý nghĩa thiêng liêng và quan trọng của nó. Những cánh hoa vàng rực rỡ trang trí trên đường phố và trong nhà ở miền Nam Việt Nam trong dịp Tết, khi các gia đình chọn những cành đẹp nhất để thờ cúng tổ tiên, mong cho một năm mới thịnh vượng và hạnh phúc.
Mặc dù phổ biến, không phải ai cũng hiểu tại sao mai cổ thụ trở thành biểu tượng của Tết Việt Nam. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin hữu ích về nguồn gốc và ý nghĩa văn hóa của hoa mai.
Về Cây Mai
- Nguồn gốc: Tên khoa học của hoa mai là Ochna integerrima, với tên gọi phổ biến là "hoàng mai" ở Việt Nam. Thuộc họ Ochnaceae, cây này rất được ưa chuộng trong dịp Tết, đặc biệt là ở miền Nam Việt Nam.
- Phân bố: Ở Việt Nam, cây mai chủ yếu được tìm thấy ở dãy núi Trường Sơn, đồng bằng sông Cửu Long, và các tỉnh Quảng Nam, Đà Nẵng, Khánh Hòa. Chúng cũng được trồng ở một số khu vực cao nguyên.
Lịch sử của Hoa Mai
Cây mai được cho là có nguồn gốc từ Trung Quốc hơn 3.000 năm trước. Các văn bản cổ của Trung Quốc từ thời Minh đề cập đến hoa mai như một phần của di sản văn hóa của họ, với những câu chuyện như câu chuyện của Đát Kỷ, người rất thích ngắm hoa mai ngay cả khi trời lạnh. Cùng với thông và cúc, chậu trồng mai vàng được coi là một phần của "Tam Hữu Đông" và được tôn vinh như là quốc hoa của Trung Quốc.
Ban đầu, cây mai là cây dại, nhưng do khả năng thích nghi với khí hậu nhiệt đới và độ bền của nó, cây mai trở nên phổ biến như cây trang trí cho dịp Tết Nguyên Đán trên khắp châu Á, bao gồm cả Việt Nam.
Đặc điểm của Cây Mai
- Hình dáng và Rễ: Cây mai có hình dáng thanh mảnh và cao quý, có thể sống hơn trăm năm. Là một loại cây gỗ cứng, cành cây cứng nhưng vẫn đủ linh hoạt để uốn nắn. Nếu để tự nhiên, cây có thể cao từ 20-30 mét, với hệ thống rễ sâu từ 2-3 mét.
- Lá: Lá của cây mai là lá đơn, xen kẽ, và có hình bầu dục, với mặt trên màu xanh bóng và mặt dưới hơi vàng.
- Hoa: Hoa mai là hoa lưỡng tính và mọc thành chùm từ các nách lá. Ban đầu, cây cho ra các nụ hoa, sau khoảng một tuần sẽ nở rộ thành những cánh hoa vàng. Thường thì mỗi bông hoa có năm cánh mỏng, mặc dù một số bông có tới 9-10 cánh. Hoa thường kéo dài trong ba ngày trước khi héo.
- Mùa Nở Hoa: Mặc dù hoa mai thường nở vào mùa xuân, nhưng thay đổi thời tiết có thể làm cho nó nở sớm hoặc trái mùa. Nếu một hoa hình thành quả, bầu noãn sẽ phình ra và hạt bắt đầu hình thành.
Ý Nghĩa của Hoa Mai trong Dịp Tết
Từ xa xưa, cây mai đã gắn liền với cảnh quan và truyền thống nông thôn Việt Nam. Cây đại diện cho sự kiên cường và sức mạnh, chống chọi với bão tố và điều kiện khắc nghiệt, nhưng vẫn nở hoa rực rỡ vào đầu mùa xuân. Nó được coi là biểu tượng của đức hạnh và sự kiên trì, phản ánh tinh thần vượt qua khó khăn để phát triển.
Một truyền thuyết cũ kể lại lời của một vị thiền sư trước khi qua đời, cho rằng ngay cả sau khi hoa đã tàn, có thể có sự tái sinh đột ngột, với hoa mai nở lại qua đêm. Câu chuyện này đã ảnh hưởng đến các gia đình trưng bày hoa mai trong dịp Tết, tin rằng sự hiện diện của chúng mang lại niềm vui và thịnh vượng cho năm mới.
Hơn nữa, màu vàng của hoa mai tượng trưng cho sự giàu có và thành công. Hoa mai nở vào đầu năm được cho là mang lại sự dư dả và hạnh phúc suốt năm.
Bạn có thể tham khảo bài viết: giá mai vàng hiện nay 2023
Các Loại Hoa Mai Phổ Biến
Có khoảng 24 loại cây mai được biết đến trên toàn thế giới, với 19 loại trong số đó ở Việt Nam. Dưới đây là một số loại phổ biến:
- Mai Tứ Quý: Loại này nở hai lần—đầu tiên với cánh vàng, sau đó với đài đỏ bảo vệ nụ trung tâm.
- Hạnh Mai: Loại này cao khoảng 6-9 mét, với hoa 5 cánh, có thể là màu trắng hoặc hồng. Quả chuyển màu vàng khi chín, có vị chua ngọt.
- Bạch Mai: Loại này cao khoảng 15 mét, chủ yếu ở Bến Tre, Núi Bà Đen, và Hà Tiên. Nó có cánh trắng và cấu trúc hoa dày đặc, giống như hoa sứ. Loại này khó trồng.
Hoa mai vẫn là một phần quý giá của văn hóa Việt Nam, không chỉ vì vẻ đẹp mà còn vì ý nghĩa sâu sắc của nó trong việc truyền tải hy vọng, sự tái sinh, và sự bắt đầu của một năm mới thịnh vượng.
